Vergi Müfettişlerinin İstekleri Karşısında Mükellef Haklarında Gelişmeler!

Vergi Usul Kanununun 148. maddesinde kamu idare ve müesseseleri, mükellefler veya mükelleflerle muamelede bulunan diğer gerçek ve tüzel kişilerin, Maliye Bakanlığı’nın veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların isteyecekleri bilgileri vermek zorunda oldukları hükmü yer almaktadır.

Bilgi verme ödevinin yerine getirilmemesi, Vergi Usul Kanununun mükerrer 355. Maddesi uyarınca özel usulsüzlük cezasını gerektirmektedir.

Son zamanlarda vergi incelemelerinde mükelleflerden tutmak, düzenlemek, muhafaza etmek zorunda olduğu defter ve belgeler dışında, aslında vergi müfettişlerinin defter ve belge üzerinden inceleme ile oluşturması gereken listeler, tablolar, hesaplamalar istenmektedir. Bu istekler muhasebe departmanlarında aşırı iş yükü oluşturmaktadır. Kimi zaman da mükellef bu belgelerle suçlu duruma düşmektedir. Bu istekler karşısında, mükellef haklarına ilişkin kimi hüküm ve gelişmelere aşağıda yer verilmiştir.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 38. maddesi uyarınca hiç kimse kendisini ve kanunda gösterilen yakınlarını suçlayan bir beyanda bulunmaya veya bu yolda delil göstermeye zorlanamaz.

Yine Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi susma ve kendini suçlayıcı beyanda bulunmama hakkını, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 6/2. maddesinde  belirtilen “Bir suç ile itham edilen herkes, suçluluğu yasal olarak sabit oluncaya kadar masum sayılır.” ifadesi diğer bir deyişle masumiyet karinesi kapsamında değerlendirmektedir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin, J.B./İsviçre ve Chambaz/İsviçre kararlarında; vergi incelemesinde, bilgi isteme taleplerine cevap vermeyen mükellefe kesilen para cezaları, “hiç kimsenin kendisini suçlayan delil göstermeye zorlanamayacağı” ilkesinin ihlali olarak kabul edilmiştir. (Kocaer Şenol, Vergi Müfettişine Hangi Belge ve Bilgileri Verme(me)liyiz?, Vergi Dünyası Dergisi, Ağustos 2015, sayfa:47)

YMM Emrah Aygül